Jak powstaje przepuklina pępkowa?

Przepuklina pępkowa to dość częsta wada wrodzona u nowonarodzonych dzieci, w szczególności dotycząca dzieci z niską masą urodzeniową i wcześniaków. U dorosłych występuje jako wada nabyta i wiąże się z osłabieniem struktur tkanki łącznej i mięśniowej. Obie postaci przepukliny różnią się przyczynami powstawania oraz sposobem właściwego postępowania leczniczego.

Przepukliną pępkową (łac. hernia umbilicalis) nazywamy patologiczne uwypuklenie otrzewnej ściennej (worka przepuklinowego) łącznie z zawartością (najczęściej pętle jelitowe oraz sieć większa) poprzez pierścień pępkowy aż do tkanki podskórnej przedniej ściany brzucha. Należy do najczęstszych przepuklin brzusznych i według statystyk stanowi około 5 – 10%. Dotyczy głównie kobiet, które cierpią z powodu przepukliny pępkowej do 10 razy częściej niż mężczyźni, wiąże się to z przebytymi ciążami i porodami.

Ze względu na etiologię wyróżniamy postać wrodzoną i nabytą przepukliny pępkowej. Przepuklina u dzieci związana jest z niezarośniętym pierścieniem pępkowym. Fizjologicznie po porodzie dochodzi do stopniowego obkurczania się i w efekcie między 4 a 6 miesiącem życia zamknięcie pierścienia pępkowego. Zdarza się jednak, że ten proces jest zaburzony. Kiedy tkanka tłuszczowa przedotrzewnowa utrudnia zjawisko obkurczania i zarastania pierścienia, wtedy dochodzi do powstania wrodzonej postaci przepukliny.

Istotę problemu i powszechność występowania przepukliny pępkowej podsumowuje dr hab. n. med. Bożena Kociszewska – Najman, specjalista pediatrii i neonatologii z Centrum Medycznego „Balumed”:

Przepuklina pępkowa to powszechny problem u dzieci – występuje u około 10% noworodków. Najczęściej diagnozuje się ją u dziewczynek, choć warto podkreślić, że na wystąpienie przepukliny narażone są głównie wcześniaki. Najistotniejszy fakt dotyczący tej dolegliwości jest jednak taki, że przepuklina pępkowa nie jest poważnym problemem – zwykle chodzi tylko o nieestetyczny wygląd.

Przepuklina pępkowa wrodzona czasami wiąże się nie tylko z wyżej opisanymi odchyleniami procesu zarastania pierścienia pępkowego, ale również może współwystępować z innymi wadami wrodzonymi współtworząc zespoły wad wrodzonych mających podłoże genetyczne. Wśród najważniejszych wymienić należy zespół Frejmana-Sheldona, Beckwitha-Wiedemanna oraz zespoły związane z zaburzeniem metabolizmu kolagenu i polisacharydów, takich jak zespół Hunter-Hurlera, wrodzona łamliwość kości czy zespół Ehlersa-Danlosa. Zaburzenia genetyczne odpowiadają za zaburzenie stosunku kolagenu typu III (forma niedojrzała kolagenu) do kolagenu typu I (forma dojrzała) co bezpośrednio przekłada się na spadek jego gęstości w tkance łącznej i skutkuje zmniejszeniem jej wytrzymałości. Ponadto nie tylko proces syntezy kolagenu może być zaburzony, ale również jego rozkład, co także może sprzyjać powstawaniu przepuklin.

Warto podkreślić, że u dzieci często dochodzi do samoistnego wyleczenia, a powinno to nastąpić najpóźniej do 3 – 5 roku życia. Po tym okresie zazwyczaj wiąże się z koniecznością leczenia zabiegowego.

U dorosłych pacjentów występuje nabyta postać schorzenia i wynika z procesu starzenia się organizmu lub powstaje w wyniku następstwa urazu w okolicy pępka. W głównej mierze za przyczynę pojawiania się przepukliny pępkowej nabytej przypisuje się osłabieniu budowy powięzi poprzecznej z towarzyszącym wzrostem ciśnienia wewnątrz jamy brzusznej spowodowanym przez inne patologie, takie jak wodobrzusze, guzy nowotworowe itp.. Następnie osłabienie tej powięzi powoduje rozsunięcie się tkanek i wytworzenie otworu przepuklinowego. Można wymienić szereg czynników sprzyjających temu procesowi, a do najważniejszych należą:

• Przebyte ciąże
• Otyłość
• Palenie tytoniu
• Wzrost ciśnienia w jamie brzusznej (przewlekły kaszel, zaparcia itp.)
• Ćwiczenia fizyczne z dużym obciążeniem, w trakcie których dochodzi do napinania powłok brzusznych
• Leki osłabiające strukturę i wytrzymałość tkanki łącznej

Dodatkowym czynnikiem usposabiającym do wystąpienia przepukliny pępkowej jest przebyta operacja wykonana techniką laparoskopową. Czasami podczas zabiegu laparoskopowego może dojść do uszkodzenia pierścienia pępkowego, a przyczyną tego stanu może być złe gojenie lub zakażenie rany pooperacyjnej, niepełne zszycie otworu lub po prostu uraz w okolicy pępka spowodowany wprowadzonym trokarem.

Jeżeli chodzi o objawy jakie może dawać przepuklina pępkowa to są one zależne od wieku i jej postaci. Przepuklina wrodzona u dzieci zazwyczaj nie daje żadnych objawów klinicznych poza defektem kosmetycznym i charakteryzuje się skłonnością do zmniejszania swoich rozmiarów. Zupełnie inaczej to wygląda w przypadku nabytej przepukliny pępkowej występującej u dorosłych, u których ma tendencję do sukcesywnego powiększania swoich rozmiarów, a brak tkanki tłuszczowej w okolicy pępka sprzyja powstawaniu stanów zapalnych i owrzodzeń. Typowym symptomem jest kłujący ból brzucha zlokalizowany w okolicy pępka, przybierający na sile w trakcie wzrostu ciśnienia w jamie brzusznej (kaszel, śmiech) oraz uwypuklenie napiętych powłok skórnych w okolicy pępka.

Przepuklina pępkowa u dorosłych jest zawsze wskazaniem do leczenia operacyjnego, które jest jedynym skutecznym sposobem usunięcia problemu. Postępowanie u dzieci jest odmienne, a mianowicie zaleca się obserwację do 5 roku życia, gdyż jest duża szansa na to, że przepuklina zniknie samoistnie.

Źródła: Chirurgia pod redakcją Wojciecha Noszczyka tom 2, Współczesne leczenie przepuklin brzusznych. Zygmunt Mackiewicz

Dodaj komentarz