Leczenie zapalenia jelit poprzez przeszczep bakterii kałowych

Powszechne obecnie nadużywanie antybiotyków do leczenia nawet stosunkowo błahych dolegliwości niesie za sobą szereg niebezpieczeństw. Najgroźniejszymi z nich są rozwój szczepów bakterii odpornych na działanie antybiotyku oraz zniszczenie "dobrej" flory bakteryjnej, niezbędnej do właściwego funkcjonowania i ochrony m.in. przewodu pokarmowego.

Jednym ze skutków zaburzenia równowagi bakteryjnej flory jelitowej bywa kolonizacja przewodu pokarmowego przez beztlenowe bakterie z gatunku Clostridium difficile. Wydzielane przez nie toksyny A i B odpowiadają za coraz częściej spotykane przypadki tzw. rzekomobłoniastego zapalenia jelit. Jest to ostra choroba jelita cienkiego lub grubego, objawiająca się wysoką gorączką, bólami brzucha i przewlekłą biegunką (niekiedy krwawą) - występującą z częstotliwością nawet kilkunastu razy w ciągu doby. Prowadzi ona do silnego odwodnienia organizmu a w skrajnych przypadkach nawet do śmierci.

Clostridium difficile jest bakterią, występującą powszechnie w środowisku, będącą także składnikiem flory fizjologicznej przewodu pokarmowego niektórych gatunków zwierząt - nie dotyczy to jednak człowieka (wyjątkiem są niemowlęta i małe dzieci, skolonizowane w około 70% przypadków - jednak u nich obecność bakterii jest zazwyczaj bezobjawowa). Ryzyko kolonizacji bakterią wzrasta w przypadku hospitalizacji (według różnych źródeł wynosi ok.15-35%) oraz przyjmowania antybiotyków o szerokim spektrum działania lub cytostatyków (ampicylina, amoksycylina, klindamycyna, linkomycyna, cefalosporyny). Clostridium difficile wykazuje wysoką odporność na znaczną część powszechnie stosowanych antybiotyków a po użyciu pozostałych (metronidazol, wankomycyna, bacytracyna) nawrót choroby ma miejsce w 20-40% przypadków.

Bakterioterapia fekalna w terapii zapalenia jelit

Nieco kontrowersyjną (zwłaszcza od strony "estetycznej"), ale uznawaną za bardzo skuteczną, metodą walki z Clostridium difficile jest tzw. bakterioterapia fekalna, czyli przeszczep fekalny - transplantacja mikroflory jelitowej, pożytecznych bakterii, pobranych z kału zdrowego dawcy. Bakterie wyodrębnione z kału dawcy w toku procedury laboratoryjnej przeszczepiane są do jelit biorcy w roztworze soli fizjologicznej przy użyciu kolonoskopu, gastroskopu (sondy dwunastniczej) lub poprzez głęboki wlew doodbytniczy (lewatywę) a następnie wypierają z nich Clostridium difficile.

Transplantacja tego typu nie wymaga zgodności immunologicznej dawcy i biorcy, jednak niezbędne jest dokładne przebadanie dawcy zarówno pod kątem chorób zakaźnych, jak i chorób uważanych za niezakaźne, lecz związanych ze stanem bakteryjnej flory jelitowej.

W świetle aktualnej wiedzy medycznej, przeszczep mikroflory jelitowej od żywego, zdrowego dawcy jest najbardziej skuteczną i najbezpieczniejszą z opcji terapeutycznych w przypadku nawracających lub opornych na leczenie antybiotykami zakażeń Clostridium difficile. W większości przypadków wyraźna poprawa (ustąpienie biegunki) zauważalna jest już następnego dnia po zabiegu, w bardzie opornych przypadkach może to potrwać 3-4 dni.

Wedlug dostępnych opracowań amerykańskich i kandyjskich, skuteczność bakterioterapii fekalnej po jednym zabiegu wyniosła 81%, a po dwóch zabiegach 94%, podczas gdy leczenie wankomycyną przyniosło sukces zaledwie w 23-31% przypadków.

W Polsce zabieg przeszczepu mikroflory jelitowej może zostać częściowo zrefundowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia, który opłaca pobyt pacjenta w szpitalu i personel medyczny. Koszty analizy kału i badania krwi dawcy pokrywa biorca.