Leczenie menopauzy

Czym jest menopauza?

Przekwitanie jest zjawiskiem biologicznym, występującym w życiu każdej kobiety. Zazwyczaj następuje między 42. a 55. rokiem życia – między etapem prokreacji a etapem starzenia się organizmu. Zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) menopauza to ostatnia miesiączka, po której dochodzi do przynajmniej 6-miesięcznej przerwy, przy czym jej rozpoznanie następuje dopiero po upływie 12 miesięcy, w czasie których nie wystąpiło krwawienie miesięczne. Jest więc dowodem zakończenia funkcji układu rozrodczego, a w rezultacie utraty możliwości posiadania potomstwa.

Oto najważniejsze pojęcia, które mają z nią związek:

• premenopauza – lata poprzedzające ostatnią miesiączkę,
• perimenopauza – kilka lat przed ostatnią miesiączką i rok po niej,
• postmenopauza – 10 lat po ostatniej miesiączce,
• okres okołomenopauzalny – ok. 5 lat przed ostatnią miesiączką, do roku po niej.

Warto przy tym podkreślić, że wbrew powszechnej opinii zjawisko to dotyczy również płci męskiej. Z tym że menopauzę u mężczyzn, a właściwie klimakterium męskie należy określać andropauzą. Nierzadko nazywa się ją także wiropauzą, adropenią, PADAM (Partial Androgen Deficiency in the Aging Male – częściowy niedobór androgenów u starzejących się mężczyzn), SLOH (Symptomatic Late-Onset Hypogonadism) bądź po prostu męską menopauzą.

Objawy menopauzy

Głównym objawem menopauzy jest brak krwawienia miesięcznego. Zanim jednak do tego dojdzie, kobieta może doświadczać nieregularnych miesiączek oraz nienaturalnej zmiany ich natężenia. Charakterystyczną oznaką menopauzy są też uderzenia gorąca, które mają związek z deregulacją poziomu estrogenu w ciele kobiety. Nierzadka jest również suchość pochwy oraz problem z nietrzymaniem moczu, na skutek kichania, kaszlu, biegania czy śmiechu – taki stan wynika z osłabienia mięśni pęcherza. Są to natomiast tylko wybrane objawy tego specyficznego zjawiska.

Menopauza – objawy:

• brak miesiączki,
• uderzenia gorąca,
• nadmierne pocenie się,
• suchość pochwy,
• mrowienia,
• zaburzenia rytmu serca,
• bóle i zawroty głowy,
• bóle mięśni i stawów,
• nokturia,
• nietrzymanie moczu,
• bolesne oddawanie moczu,
• spadek bądź zwiększenie libido,
• problemy ze snem,
• zmiany nastroju,
• spadek energii,
• trudności w koncentracji,
• cukrzyca,
• osłabienie kości,
• przyrost masy ciała,
• wysokie ciśnienie krwi,
• zwiększone ryzyko infekcji dróg moczowych.

Jak sprawdzić, czy to menopauza?

Menopauzę rozpoznaje się wtedy, kiedy ostatnia miesiączka wystąpiła ponad 12 miesięcy wcześniej – przy czym niezbędne jest wykluczenie ewentualnej ciąży, schorzeń oraz innych zaburzeń. W przypadku podejrzenia menopauzy przedwczesnej, u kobiet w wieku poniżej 45. roku życia, konieczne jest wykonanie dodatkowego badania stężenia hormonów we krwi. Warto przy tym podkreślić, że wiek, w którym pojawia się ostatnia miesiączka, zależy od wielu czynników, zarówno genetycznych, jak i środowiskowych.

Pierwsze objawy menopauzy pojawiają się nawet 10 lat przed całkowitym ustaniem miesiączkowania. A w związku z tym, że średni wiek menopauzy w Polsce to 51 lat, kobieta zaczyna zauważać jej pierwsze symptomy zazwyczaj niedługo po 40. roku życia – w wybranych przypadkach nawet wcześniej. Wspomniane objawy wynikają z procesu starzenia się organizmu i stopniowego wygasania funkcji jajników. Dochodzi wówczas do zmniejszenia wydzielania estrogenów i progesteronu – aż do momentu utraty cykli owulacyjnych i zakończenia miesiączkowania.

Jak objawy menopauzy wpływają na życie kobiet?

Okres okołomenopauzalny związany jest dla kobiety z szeregiem zmian zachodzących w jej organizmie – co może w znacznym stopniu wpłynąć na jej życie, pogarszając tym samym jego jakość. Należy natomiast pamiętać o tym, że wybrane dolegliwości wcale nie muszą być naturalne, dlatego wszelkie objawy menopauzy, które powodują duży dyskomfort, należy skonsultować z lekarzem ginekologiem: istnieje prawdopodobieństwo, że świadczą one nie o menopauzie, a rozwijającej się chorobie, np. nowotworowej. Dobrze mieć również na uwadze, że czasami pewne symptomy mogą prowadzić do powikłań, dlatego pacjentki powinny zawsze obserwować swoje ciało i zgłaszać specjaliście dodatkowe objawy.

Elementy zapobiegania powikłaniom menopauzy:

• badanie poziomu cholesterolu,
• regularny pomiar ciśnienia,
• aktywność fizyczna,
• wyeliminowanie palenia tytoniu,
• przyjmowanie wapnia i witaminy D.

Możliwości leczenia menopauzy

Przekwitanie powoduje istotne zmiany hormonalne w organizmie kobiety, zmniejszając produkcję m.in. estrogenu i progesteronu. Właśnie z tego powodu częstym zaleceniem lekarzy jest stosowanie w tym okresie terapii hormonalnej, zwiększającej poziom wybranych hormonów i pozwalającej na złagodzenie niektórych symptomów menopauzy. Niemniej hormonalne leczenie menopauzy związane jest z określonymi skutkami ubocznymi, w związku z tym nie sprawdza się u wszystkich pacjentek. Wśród metod leczenia niehormonalnego wymienia się w szczególności zmianę diety, aktywność fizyczną oraz unikanie czynników powodujących uderzenia gorąca. Warto przy tym wdrożyć do swojej diety odpowiednie zioła, które także mogą łagodzić przykre objawy klimakterium.

Metody łagodzenia objawów menopauzy:

• terapie hormonalne, a w tym:
• terapia estrogenowa (ET),
• estrogen – progesteron (EPT);
• terapie niehormonalne, a w tym:
• zmiana diety,
• aktywność fizyczna,
• unikanie czynników wyzwalających uderzenia gorąca.

Terapia hormonalna

Wymienia się dwa główne rodzaje terapii hormonalnych stosowanych wśród pacjentek w okresie okołomenopauzalnym: terapię estrogenową (ET) oraz estrogen – progesteron (EPT). W pierwszej z wymienionych kuracji pacjentka przyjmuje wyłącznie estrogen, zazwyczaj w niewielkiej dawce, w postaci pigułki lub za pomocą plastra, kremu, żelu, sprayu czy pierścienia dopochwowego. Należy natomiast pamiętać o tym, że leczenie ET stosuje się wyłącznie u kobiet po histerektomii. Terapia skojarzona natomiast, czyli terapia EPT, polega na przyjmowaniu zarówno estrogenu, jak i progesteronu. Taka forma leczenia jest odpowiednia dla kobiet posiadających macicę.

Za pomocą terapii hormonalnej możliwe jest łagodzenie wielu objawów menopauzy, takich jak np. uderzenia gorąca czy nocne poty. Przyjmowanie hormonów umożliwia także zniwelowanie takich dolegliwości jak wahania nastroju, suchość pochwy czy osłabienie włosów. Pomimo jednak tych efektów hormonalna terapia zastępcza może też powodować określone powikłania. Wśród zagrożeń związanych ze stosowaniem leczenia hormonalnego u pacjentek będących w okresie okołomenopauzalnym wymienia się m.in.

• zakrzepy krwi,
• zatorowość płucną,
• udar mózgu,
• zakrzepicę żył głębokich,
• kamienie żółciowe.

Zmiana stylu życia i diety

Terapia hormonalna nie jest natomiast dobrym pomysłem w przypadku pacjentek, które mają określone schorzenia lub przeszły niedawno leczenie nowotworu piersi. Wśród takich osób zaleca się w szczególności stosowanie zdrowej, zbilansowanej diety, uprawianie aktywności fizycznej oraz unikanie czynników wyzwalających uderzenia gorąca. Kluczowe jest przy tym ograniczenie ilości spożywanej kofeiny i pikantnych dań, które mogą nasilać wspomniane wcześniej dolegliwości. Ćwiczenia z kolei wpływają przede wszystkim na poprawę nastroju, a w tym na złagodzenie lęku czy niepokoju.

Metody naturalne i domowe sposoby

Dla kobiet w okresie przekwitania dużym wsparciem mogą być również zioła, łagodzące nieprzyjemne dolegliwości. Do takich naturalnych środków należy m.in. pluskawica groniasta o działaniu rozkurczowym i przeciwzapalnym. Dzięki niej pacjentka może zniwelować doświadczane uderzenia gorąca i ograniczyć występujące u niej zaburzenia emocjonalne. Innym przykładem rośliny pomagającej w łagodzeniu objawów menopauzy jest niepokalanek pieprzowy – zapobiegający zwłóknieniom w piersiach, przywracający równowagę hormonalną i wspierający leczenie zapalenia błony śluzowej macicy.

Kiedy ustępują objawy menopauzy?

To, ile trwa menopauza, jest kwestią silnie indywidualną. Niemniej zazwyczaj objawy przekwitania trwają jeszcze przez 5–7 lat od ostatniej miesiączki, choć moment ich ustąpienia może przypadać nawet po 10 latach od zdiagnozowania menopauzy.

Porady dla kobiet przechodzących menopauzę

Kobieta będąca w okresie okołomenopauzalnym powinna szczególnie pamiętać o wykonywaniu regularnych badań kontrolnych u swojego lekarza ginekologa. Niezbędne są wówczas standardowe badania ginekologiczne, a także USG przezpochwowe – umożliwiające uzyskanie pełnego obrazu stanu zdrowia danej pacjentki. Wynika to z faktu, że w takim czasie bardzo łatwo przeoczyć rozwój raka endometrium, polipów endometrialnych czy mięśniaków macicy.

Kiedy skonsultować się z lekarzem?

Należy pamiętać o tym, że wszystkie objawy menopauzy pogarszające jakość życia kobiety powinny zostać skonsultowane z lekarzem ginekologiem. Na podstawie rutynowego badania ginekologicznego specjalista będzie w stanie ocenić, czy istnieją powody do wdrożenia dodatkowych kroków terapeutycznych, czy wystarczające jest pozostanie przy aktualnych zasadach dbałości o organizm pacjentki – pozywających na niwelowanie czy eliminowanie pojawiających się dolegliwości.

Wskazaniem do podjęcia leczenia w okresie okołomenopauzalnym mogą być przede wszystkim obfite krwawienia, trwające ponad 7 dni, krwawienia międzymiesiączkowe, a także częstsze niż dotychczas menstruacje: w odstępach krótszych niż 21 dni. W takich przypadkach niezbędna jest wizyta u lekarza ginekologa, który zaleci pogłębioną diagnostykę, mającą na celu potwierdzenie bądź wykluczenie możliwych chorób powodujących wskazane przez pacjentkę dolegliwości.

Nietypowe objawy menopauzy

Wśród nietypowych objawów menopauzy wymienia się w szczególności plamienia i krwawienia z dróg rodnych występujące po min. 6 miesiącach od ostatniej miesiączki – takie zjawisko uznaje się za nieprawidłowe i wymaga poszerzonej diagnostyki, umożliwiającej wykluczenie choroby nowotworowej. Dodatkowe badania są również niezbędne wtedy, kiedy pacjentka będąca na etapie premenopauzalnym zauważa u siebie obfite, częstsze i przedłużające się menstruacje.