Scyntygrafia tarczycy - na czym polega?

Tarczyca (łac. glandula thyroidea) jest jednym z największych gruczołów wydzielania wewnętrznego i poprzez produkowane hormony – trójjodotyroninę i tyroksynę kontroluję wiele przemian metabolicznych w większości tkanek ludzkiego organizmu. Ponadto znajdujące się tam również komórki C produkują kalcytoninę, hormon mający udział w gospodarce wapniowo – fosforanowej.

Według dostępnych danych statystycznych opublikowanych przez National Institute of Heath and Food na terenie Stanów Zjednoczonych częstość występowania nadczynności tarczycy w populacji ogólnej wynosi około 1,2 %, z czego 0,7% z nich to hipertyreoza subkliniczna, czyli nie dająca jeszcze pełnych objawów. W pełni objawowa niedoczynność gruczołu tarczowego zaś, według różnych danych waha się w granicach 0,2-2% populacji. Jednak to nie wszystko, albowiem subkliniczna niedoczynność gruczołu tarczowego jest rozpoznawana nawet u 25% kobiet w starszym wieku. Kobiety chorują 10 razy częściej niż mężczyźni.

W diagnostyce chorób gruczołu tarczowego nieocenioną role pełni zarówno dobrze zebrany wywiad z pacjentem, jego wnikliwe badanie przedmiotowe, ale również badania dodatkowe, w tym laboratoryjne oraz obrazowe.

Na czym polega scyntygrafia tarczycy?

Jednym z badań obrazowych wykonywanych w procesie diagnostycznym schorzeń gruczołu tarczowego jest scyntygrafia tarczycy.  Badanie to opiera się na fizjologicznej zdolności miąższu tarczycy do aktywnego wychwytu jodu. Proces ten jest możliwy dzięki obecności pewnego białka w błonie podstawnej komórki tarczycy, tak zwanego symportera sodowo-jodowego. Badanie ma na celu pełne zobrazowanie narządu, jego ewentualnych ekotopowych fragmentów oraz odległych przerzutów nowotworowych tkanki gruczołowej. Scyntygrafia polega na dożylnym bądź doustnym podaniu izotopu pierwiastka promieniotwórczego. W tym celu wykorzystywane są izotopy technetu (99mTc) lub jodu (131I). Podane do organizmu pierwiastki te gromadzą się w miąższu gruczołu tarczowego, w jej guzkach i ekotopowych odszczepach tkanki gruczołowej. Siła wychwytywaniu miąższu jest tym większa im tkanka jest bardziej morfologicznie zróżnicowana w kierunku komórek tarczycy. Ze względu na ilość gromadzonego izotopu promieniotwórczego możemy wyróżnić tak zwane guzki „zimne” i guzki „gorące”. W obrazie badania guzki „zimne” to te, które nie gromadzą promieniotwórczego pierwiastka i mogą to być nowotwory niezróżnicowane (złośliwe) oraz torbiele. W przypadku rozpoznania w badaniu guzka „zimnego” zalecane jest dodatkowe bdanie ultrasonograficzne gruczołu oraz wykonanie biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej zmiany.

Guzki „ciepłe” to zmiany w gruczole, które wychwytują izotop w stopniu większym niż reszta prawidłowo funkcjonującego gruczołu. Są to zazwyczaj gruczolaki dobrze zróżnicowane. Określenie guzki „gorące” zarezerwowane jest dla zmian wychwytujących całość podawanego znacznika i są to przeważnie gruczolaki wydzielające hormony tarczycy autonomicznie, niezależnie od tyreotropiny wydzielanej przez przysadkę.

Badanie scyntygraficzne tarczycy służy do oceny morfologii samego gruczołu jak i guzków występujących w tarczycy. Wskazaniem do wykonania badania jest również możliwość określenia wielkości gruczołu oraz dokładne jego położenie i ewentualne schodzenie poza mostek, kiedy mówimy o wolu zamostkowym. Po leczeniu operacyjnym zmiany nowotworowej tarczycy, badanie to pozwala zlokalizować ewentualne odległe przerzuty raka w innych narządach. Ponadto wykonuje się je również w innych zaburzeniach, takich jak wady rozwojowe gruczołu czy odszczepy tkanki gruczołowej w innych miejscach ciała (ektopia tarczycy i wole błądzące).

Wskazania do wykonania badania scyntygraficznego tarczycy to:

• Wole zamostkowe,
• Wole błądzące,
• Wole guzkowe,
• Po operacjach tarczycy,
• W przypadku wad rozwojowych gruczołu.

Przygotowanie i przebieg badania scyntograficznego

Na minimum pięć dni przed planowanym badaniem należy przerwać przyjmowanie leków przeciwtarczycowych, a jeżeli w leczeniu wola stosowana jest tyroksyna, wtedy wymaga ona odstawienia na minimum trzy tygodnie. Chory powinien poinformować przed badaniem o przyjmowanych lekach, szczególnie kiedy są to leki mogące hamować wychwyt znacznika oraz czy miał wykonywane jakieś radiologiczne badania kontrastowe (blokują one wychwyt znacznika nawet do 6 miesięcy). Lekarz powinien również zapytać o dietę badanego w aspekcie występowania w dużej ilości pokarmów bogatych w jod (ryby morskie) oraz wykluczyć ciąże.

Pacjent w dzień badania powinien być na czczo. Zależnie od tego jaki pierwiastek promieniotwórczy jest podawany badanie przebiega nieco odmiennie. W przypadku badania z technetem pierwiastek w formie roztworu podaje się doustnie na godzinę przed zaplanowanym badaniem, a po podaniu dożylnym można zacząć już po 15 minutach od iniekcji. Całość trwa około 60 minut.

Podczas całej procedury pacjent leży nieruchomo. Badanie z użyciem jodowego radioznacznika trwa 24 godziny. Wynik badania pacjent dostaje w formie pisemnej, często z dołączonymi wydrukami wizualnie opisującymi wychwyt znacznika przez tarczycę (scyntygrafy).

Po powrocie do domu chory może wrócić do codziennych czynności. Zaraz po badaniu w celu wypłukania resztek jodu zalecane jest wypicie znacznych ilości wody (1-1,5 litra). Scyntygrafia tarczycy może być wykonywana u chorych bez względu na wiek. Przeciwwskazaniem jest jedynie okres ciąży i laktacji.